प्रथमः पटलः (prathamaḥ paṭalaḥ)

Primera parte (versos 51 a 74)

51.
घटस्याभ्य तरे बाह्ये यथाकाशं प्रवर्तते।
तथात्माभ्यंतरे बाह्ये कार्यवर्गेषु नित्यशः॥ १॥ ५१॥
ghaṭasyābhya tare bāhye yathākāśaṃ pravartate /
tathātmābhyaṃtare bāhye kāryavargeṣu nityaśaḥ //1//51//
Así como el espacio existe dentro y fuera de una jarra (ghaṭa), así el yo existe dentro y fuera del universo.

52.
असंलग्नं यथाकाशं मिथ्याभूतेषु पंचसु।
असंलग्नस्तथात्मा तु कार्यवर्गेषु नान्यथा॥ १॥ ५२॥
asaṃlagnaṃ yathākāśaṃ mithyābhūteṣu paṃcasu /
asaṃlagnastathātmā tu kāryavargeṣu nānyathā //1//52//
Así como el espacio (1) no está en contacto con los objetos irreales, el Yo (ātmā) tampoco está de ninguna manera en contacto con toda la gama de sus actividades.
Notas:
1. Ākāśa: el “éter”, el espacio vacío y vibrante.

53.
ईश्वरादिजगत्सर्वमात्मव्याप्यं समन्ततः।
एकोऽस्ति सच्चिदानंदः पूर्णो द्वैतविवर्जितः॥ १॥ ५३॥
īśvarādijagatsarvamātmavyāpyaṃ samantataḥ /
eko'sti saccidānaṃdaḥ pūrṇo dvaitavivarjitaḥ //1//53//

Los dioses y todo lo demás en el universo entero están totalmente impregnados por el yo. Él es uno, es la verdad, la conciencia y la bienaventuranza, está ilimitado y libre de la dualidad.

54.
यस्मात्प्रकाशको नास्ति स्वप्रकाशो भवेत् ततः।
स्वप्रकाशो यतस्तस्मादात्मा ज्योतिः स्वरूपकः॥ १॥ ५४॥
yasmātprakāśako nāsti svaprakāśo bhavet tataḥ /
svaprakāśo yatastasmādātmā jyotiḥ svarūpakaḥ //1//54//
Lo que no recibe luz exterior brilla con su propia luz. Lo que proviene de de la luz de la consciencia brilla y se manifiesta con una gran claridad.

55.
अवछिन्नो यतो नास्ति दशकालस्वरूपतः।
आत्मनः सर्वथा तस्मादात्मा पूर्णो भवेत्खलु॥ १॥ ५५॥
avachinno yato nāsti daśakālasvarūpataḥ /
ātmanaḥ sarvathā tasmādātmā pūrṇo bhavetkhalu //1//55//
Puesto que el Yo es indivisible e ilimitado en el tiempo y en el espacio, el ātman conserva su estado propio y sin modificación por toda la eternidad.

56.
यस्मान्न विद्यते नाशः पंचभूतैर्वृथात्मकैः।
तस्मादात्मा भवेन्नित्यस्तन्नाशो न भवेत्खलु॥ १॥ ५६॥
yasmānna vidyate nāśaḥ paṃcabhūtairvṛthātmakaiḥ /
tasmādātmā bhavennityastannāśo na bhavetkhalu //1//56//
Ya que no experimenta ninguna modificación del mundo fenomenal donde los cinco elementos (paṃcabhūta) se transforman, el Yo es eterno e indestructible y tampoco tendrá una existencia fenomenal.

57.
यस्मात् तदन्यो नास्तीह तस्मादेकोऽस्ति सर्वदा।
यस्मात् तदन्यो मिथ्या स्यादात्मा सत्यो भवेत् खलु॥ १॥ ५७॥
yasmāt tadanyo nāstīha tasmādeko'sti sarvadā /
yasmāt tadanyo mithyā syādātmā satyo bhavet khalu //1//57//
Puesto que no hay nada aparte de él,  él es para siempre uno (eka). Porque lo que es distinto de él es falso, sólo él es verdadero (satya).

58.
अविद्याभुतसंसारे दुःखनाशे सुखं यतः।
ज्ञानादाद्यंतशून्यं स्यात् तस्मादात्मा भवेत् सुखम्॥ १॥ ५८॥
avidyābhutasaṃsāre duḥkhanāśe sukhaṃ yataḥ /
jñānādādyaṃtaśūnyaṃ syāt tasmādātmā bhavet sukham //1//58//
En este mundo sometido al saṃsāra por  ignorancia (avidyā), sólo hay felicidad (sukha) cuando desaparece el sufrimiento (duḥkha). El conocimiento verdadero (jñāna) aporta una la felicidad sin límites, puesto que el Yo es la felicidad eterna.

59.
यस्मान्नाशितमज्ञानं ज्ञानेन विश्वकारणम्।
तस्मादात्मा भवेज्ज्ञानं ज्ञानं तस्मात् सनातनम्॥ १॥ ५९॥
yasmānnāśitamajñānaṃ jñānena viśvakāraṇam /
tasmādātmā bhavejjñānaṃ jñānaṃ tasmāt sanātanam //1//59//
Cuando la ignorancia (ajñāna) que causa el mundo (viśvakāraṇa) es destruida por el conocimiento, el Yo supremo (ātman) deviene conocimiento absoluto, que es conocimiento perpetuo (sanātana).

60.
कालतो विविधं विश्वं यदा चैव भवेदिदम्।
तदेकोऽस्ति स एवात्मा कल्पनापथवर्जितः॥ १॥ ६०॥
kālato vividhaṃ viśvaṃ yadā caiva bhavedidam /
tadeko'sti sa evātmā kalpanāpathavarjitaḥ //1//60//
Mientras que el universo es uno y que con el paso del tiempo se diversifica, el ātman se unifica cuando él se fija en paz y se rechazan las múltiples ilusiones de la imaginación (kalpanā).

61.
बाह्यानि सर्वभूतानि विनाशं यान्ति कालतः।
यतो वाचो निवर्तंते आत्मा द्वैतविवर्जितः॥ १॥ ६१॥
bāhyāni sarvabhūtāni vināśaṃ yānti kālataḥ /
yato vāco nivartaṃte ātmā dvaitavivarjitaḥ //1//61//
Todas las cosas externas (bāhya) son destruídas con el paso del tiempo mientras que el Yo (ātman) se mantiene libre de toda dualidad más allá de todo comentario (yatovāc).

62.
न खं वायुर्न चाग्निश्च न जलं पृथिवी न च।
नैतत्कार्यं नेश्वरादि पूर्णैकात्मा भवेत्खलु॥ १॥ ६२॥
na khaṃ vāyurna cāgniśca na jalaṃ pṛthivī na ca /
naitatkāryaṃ neśvarādi pūrṇaikātmā bhavetkhalu //1//62//
Ni el espacio (kha), ni el aire (vāyu), ni el fuego (āgni) , ni el agua (jala), ni la tierra (pṛthivī) ni nada en este mundo es perfecto, ni siquiera las divinidades (īśvarādi), sin dudas sólo el ātman es perfecto.

63.
आत्मानमात्मनो योगी पश्यत्यात्मनि निश्चितम्।
सर्वसंकल्पसंन्यासी त्यक्तमिथ्याभवग्रहः॥ १॥ ६३॥
ātmānamātmano yogī paśyatyātmani niścitam /
sarvasaṃkalpasaṃnyāsī tyaktamithyābhavagrahaḥ //1//63//
El yogui desapegado de sus deseos y de la existencia en el mundo fenomenal (1) percibe su propio Yo como siendo el mismo ātman.
Nota:
1. sarva-saṃkalpa-saṃnyāsa es la completa voluntad de desapego, la decision de actuar con determinación abandonando sus deseos y desafección a la existencia mundana.

64.
आत्मानात्मनि चात्मान दृष्ट्वानन्त सुखात्म्कम्।
विस्मृत्य विश्वं रमते समाधेस्तीव्रतस्तथा॥ १॥ ६४॥
ātmānātmani cātmāna dṛṣṭvānanta sukhātmkam /
vismṛtya viśvaṃ ramate samādhestīvratastathā //1//64//
Habiendo realizado que su propio Yo es el ātman y olvidando (vismṛta) el mundo fenomenal (viśva), se deleita intensamente en un estado de transe (samādhi).

65.
मायैव विश्वजननी नान्या तत्त्वधियापरा।
यदा नाशं समायाति विश्वं नास्ति तदा खलु॥ १॥ ६५॥
māyaiva viśvajananī nānyā tattvadhiyāparā /
yadā nāśaṃ samāyāti viśvaṃ nāsti tadā khalu //1//65//
Las ilusiones de māyā son el origen del mundo de los fenómenos, pero ella puede ser completamente destruída por quien conoce la verdad; para él, entonces, el mundo fenomenal (viśva) cesa de existir.

66.
हेयं सर्वमिदं यस्य मायाविलसितं यतः।
ततो न प्रीतिविषयस्तनुवित्तसुखात्मकः॥ १॥ ६६॥
heyaṃ sarvamidaṃ yasya māyāvilasitaṃ yataḥ /
tato na prītiviṣayastanuvittasukhātmakaḥ //1//66//
Lo que depende de māyā debe ser rechazado. La riqueza, el placer y todo lo que exalta los sentidos no pueden engendrar por naturaleza la verdadera felicidad.

67
अरिर्मित्रमुदासीनस्त्रिविधं स्यादिदं जगत्।
व्यवहारेषु नियतं दृश्यते नान्यथा पुनः॥ १॥ ६७॥
arirmitramudāsīnastrividhaṃ syādidaṃ jagat /
vyavahāreṣu niyataṃ dṛśyate nānyathā punaḥ //1//67//
El mundo puede presentarse de tres modos: enemigo, amistoso o indiferente. Eso se ve constantemente en todas las relaciones cotidianas, y no puede ser de otra manera.

68.
प्रियाप्रियादिभेदस्तु वस्तुषु नियतः स्फुटम् ।
आत्मोपाधिवशादेवं भवेत् पुत्रादि नान्यथा॥ १॥ ६८॥
priyāpriyādibhedastu vastuṣu niyataḥ sphuṭam /
ātmopādhivaśādevaṃ bhavet putrādi nānyathā //1//68//
Las cosas (vastu) no son agradables o desagradables (priyāpriya) por naturaleza propia sino con relación a las suposiciones de tal o cual persona. Incluso un hijo (putra) está comprendido en esa consideración.

69
मायाविलसितं विश्वं ज्ञात्वैवं श्रुतियुक्तितः।
अध्यारोपापवादाभ्यां लयं कुर्वन्ति योगिनः॥ १॥ ६९॥
māyāvilasitaṃ viśvaṃ jñātvaivaṃ śrutiyuktitaḥ /
adhyāropāpavādābhyāṃ layaṃ kurvanti yoginaḥ //1//69//
Cuando los yoguis se dan cuenta de que los argumentos de los textos sagrados (śrutiyukti) inducen a suposiciones incorrectas (adhyāropa) sobre el universo y que éste es sólo un juego de la ilusión(māyāvilasita), usan la refutación (apavāda) para hacerla desaparecer.

70.
कर्मजम्यमिदं विश्वं मत्वा कर्माणि वेदतः ।
निखिलोपाधिहीनो वै यदा भवति पुरुषः।
तदा विवक्षतेऽखंडज्ञानरूपी निरंजनः॥ १॥ ७०॥
karmajamyamidaṃ viśvaṃ matvā karmāṇi vedataḥ /
nikhilopādhihīno vai yadā bhavati puruṣaḥ /
tadā vivakṣate'khaṃḍajñānarūpī niraṃjanaḥ //1//70//
Este universo surge de la acción (karmā). Cuando los vedas inspiran la acción de un hombre (puruṣa), éste se libera íntegramente de toda suposición errónea (nikhilopādhihīna), se impone supremo bajo la forma del conocimiento completo (jñānarūpī) y deviene inmaculado (niraṃjana).

71.
सो कामयतः पुरुषः सृजते च प्रजाः स्वयम्।
अविद्या भासते यस्मात् तस्मान्मिथ्या स्वभावतः॥ १॥ ७१॥
so kāmayataḥ puruṣaḥ sṛjate ca prajāḥ svayam /
avidyā bhāsate yasmāt tasmānmithyā svabhāvataḥ //1//71//
El hombre (puruṣa) impulsado por el deseo (kāmayata) crea en consecuencia sus propios procesos (1), y la ignorancia (avidyā) aparece en ello, porque todo es intrínsecamente falso (mithyā).
Nota:
Prajā significa progenitura. En este caso, esas  producciones que son originalmente falsas, constituyen  el sentido de objetividad de la manifestación.

72.
शुद्ध ब्रह्मत्व संबद्धो विद्यया सहितो भवेत्।
ब्रह्मतेनसती याति यत आभासते नभः॥ १॥ ७२॥
śuddha brahmatva saṃbaddho vidyayā sahito bhavet /
brahmatenasatī yāti yata ābhāsate nabhaḥ //1//72//
De la conjunción del Brahman puro (śuddha) con la ignorancia surge la potencia de Brahmā  del cual deriva el espacio (nabha). (1)
Nota:
1. Ello significa que en la pura consciencia de Brahma está asociado (saṃbaddho) un sentido de objetividad y que de ese ensamblado surge un dios creador, Brahmā, del cual deriva la nebulosa espacial que genera el mundo fenomenal.

73.
तस्मात् प्रकाशते वायुर्वायोरग्निस्ततो जलम्।
प्रकाशते ततः पृथ्वी कल्पनेयं स्थिता सति॥ १॥ ७३॥
tasmāt prakāśate vāyurvāyoragnistato jalam /
prakāśate tataḥ pṛthvī kalpaneyaṃ sthitā sati //1//73//
De este espacio nacen los elementos fundamentales, el aire, el fuego, el agua y la tierra. Así
funciona la creación.

74
आकाशाद्वायुराकाशपवनादग्निसंभवः।
खवाताग्नेर्जलं व्योमवाताग्निवारितो मही॥ १॥ ७४॥
ākāśādvāyurākāśapavanādagnisaṃbhavaḥ /
khavātāgnerjalaṃ vyomavātāgnivārito mahī //1//74//
Del espacio surge el aire. Del espacio y del aire surge el fuego. Del espacio, el aire y el fuego surge el agua. Y del espacio, del aire, del fuego y del agua surge la tierra.